2025ರ ಭಾರತ ನ್ಯಾಯ ವರದಿ: ರಾಜ್ಯಗಳ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ

ಇಂದಿನ ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಧ್ಯಯನವೆಂದರೆ 2025ರ ಭಾರತ ನ್ಯಾಯ ವರದಿ. ಇದರಲ್ಲಿ ಪೋಲಿಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನ್ಯಾಯಾಂಗ, ಜೈಲು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ನೆರವು ಸೇರಿದಂತೆ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ವಿಭಾಗಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ ಕುರಿತ ದತ್ತಾಂಶಗಳನ್ನು ಹೋಲಿಸಿ ವರದಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ವರದಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮಾನವ ಹಕ್ಕು ಆಯೋಗಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ.

ರಾಜ್ಯಗಳ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೌರ್ಬಲ್ಯ

ರಾಜ್ಯಗಳ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ದೌರ್ಬಲ್ಯವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ವರದಿಯು ಸರ್ಕಾರಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ನ್ಯಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ದೌರ್ಬಲ್ಯ ಹಾಗೂ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ನ್ಯಾಯ ನೀಡಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಭಾಗಗಳು

ದೇಶದ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ 18 ರಾಜ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿವೆ.

ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ. ಆದರೆ, ಹಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಸುಧಾರಣೆ ಅಗತ್ಯವಿದೆ:

• ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು

• ನ್ಯಾಯಾಂಗದಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ಭರ್ತಿ ಮಾಡುವುದು

• ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ನೆರವಿನ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುವುದು

ಕಾನೂನು ನೆರವಿನಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಧನೆ

ಕಾನೂನು ನೆರವಿನಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕವು ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.

• 2019ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಅರೆನ್ಯಾಯಿಕ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಸಂಖ್ಯೆ (ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ) 4.9 ಇತ್ತು.

• 2024ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ ವೇಳೆಗೆ ಈ ಪ್ರಮಾಣ 7.59 ಆಗಿದೆ.

• ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ಯಾನೆಲ್ ವಕೀಲರು (44%) ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಇವೆ.

ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ದೊರಕುತ್ತಿಲ್ಲ. 2021–22ರಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಸೇವಾ ಘಟಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 174 ಇತ್ತು. 2023–24ರ ವೇಳೆಗೆ ಇದು 32 ಕ್ಕೆ ಕುಸಿತವಾಗಿದೆ.

ಕಾರಾಗೃಹ: ವಿಚಾರಣಾಧೀನ ಕೈದಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚು

ಕಾರಾಗೃಹ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.

• 33% ಕಾರಾಗೃಹ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮಹಿಳೆಯರು

• 93% ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಡಿಯೊ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಸೌಲಭ್ಯವಿದೆ

• 80% ಕೈದಿಗಳು ವಿಚಾರಣಾಧೀನರಾಗಿದ್ದಾರೆ

ಪೊಲೀಸ್: ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಕಡಿಮೆ

ಪೊಲೀಸ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವು ಮೂರನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.

• ಮಹಿಳಾ ಸಹಾಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು: 99% ಪೊಲೀಸ್‌ ಠಾಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವೆ.

• ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ:

  • ಕಾನ್‌ಸ್ಟೆಬಲ್ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿ 9%

  • ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ 6%

• ಆಧುನೀಕರಣ ನಿಧಿಯ ಬಳಕೆ: 85%

ನ್ಯಾಯಾಂಗ: ಖಾಲಿ ಹುದ್ದೆಗಳ ಇಳಿಕೆ

ರಾಜ್ಯವು ನಾಲ್ಕನೇ ಶ್ರೇಯಾಂಕ ಹೊಂದಿದೆ.

• 2022ರಲ್ಲಿ 22% ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಹುದ್ದೆಗಳು ಖಾಲಿ ಇವೆ.

• 2025ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 16% ಎಂದು ಇಳಿಕೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆ.

• 37% ಮಹಿಳಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ.

• 17% ಖಾಲಿ ಹುದ್ದೆಗಳು ಹೈಕೋರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ.

ಮಹತ್ವದ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳು

• 83% ಪೊಲೀಸ್‌ ಠಾಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಿ.ಸಿ.ಟಿ.ವಿ. ಕ್ಯಾಮೆರಾ

• 78% ಠಾಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಸಹಾಯಕೇಂದ್ರಗಳು

• 86% ಕಾರಾಗೃಹಗಳಲ್ಲಿ ವಿಡಿಯೊ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಸೌಲಭ್ಯ

• ಪೋಲಿಸ್‌ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಮೀಸಲಾತಿ: ಯಾವುದೇ ರಾಜ್ಯ ಅಥವಾ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ ಪಾಲಿಸಿಲ್ಲ.

• 12% ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದವರ ಪಾಲು ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ

• 17% ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಯವರ ಪಾಲು

• 38% ಅರೆನ್ಯಾಯಿಕ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಕುಸಿತ: ಐದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ

• 25 ಮನೋವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು/ಮನೋವೈದ್ಯರು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಕಾರಾಗೃಹಗಳಲ್ಲಿ